ROK SZKOLNY 2019/2020

 

MAŁA MOTORYKA A TERAPIA RĘKI

        „Gdy paluszki się ruszają, charakter pisma poprawiają”

Czytanie i pisanie są niezbędne do odniesienia sukcesów w szkole.

Rozwinięcie zdolności motorycznych i koordynacji wzrokowo-ruchowej u dzieci wymaga czasu i praktyki. W czasie, gdy  dzieci rozpoczynają szkołę, mięśnie rąk i nadgarstków są wciąż relatywnie słabe, a zdolności motoryczne nadal nie w pełni rozwinięte. Mimo to, właśnie w tym wieku, uczniowie rozpoczynają  naukę pisania. To dlatego dzieci narzekają na bolące ręce i zmęczenie. Odczuwają niejednokrotnie skurcze mięśni podczas pisania lub po pisaniu.

 Ręka dziecka powinna być przygotowana zanim wprowadzi się używanie przyborów do pisania. Pismo ucznia skorzysta, jeżeli  będzie ono regularnie ćwiczyło palce, ręce i ramiona przez długi okres fazy wczesnoszkolnej.

Zdolności motoryczne wymagają używania małych mięśni kontrolujących rękę, palce i kciuk podczas wykonywania precyzyjnych zadań. Na rozwój tych umiejętności wpływa codzienne wykonywanie różnych czynności, chociażby takich jak: chwytanie, ubieranie się, jedzenie, wiązanie, cięcie, odrysowywanie, przekręcanie, nawlekanie, sklejanie, odbijanie i machanie. Jasne jest, że sprawne rysowanie i płynne, mocne czytelne pisanie zależy od dobrze rozwiniętych zdolności motorycznych.

Jak możemy pomóc dzieciom być „gotowymi” do uczenia się pisania?

Możemy to zrobić poprzez rozwijanie zdolności motorycznych na długo, zanim będą musiały chwycić za przybory do pisania. Stymulacja rozwoju motoryki poprzez gry i zabawy paluszkowe, wpływa także pozytywnie na rozwój mowy i języka. 

 

                    CELE TERAPII RĘKI:

     Poprawia komunikację, język i umiejętność czytania i pisania
      Buduje bezpieczny fundament dla szybkiego, płynnego pisania
      Wzbogaca język i poszerza słownictwo
      Wspiera rozwój samoregulacji, skoncentrowanej uwagi i zapamiętywania
      Rozwija umiejętności społeczne i komunikacyjne 
      Wspiera świadomość przestrzenną i rozwija orientację przestrzenną 
      Rozwija zdolność przestrzegania instrukcji słownych
      Zachęca do dokładnego naśladowania ruchów 
      Poprawia pamięć sekwencyjną
      Promuje uważne słuchanie i aktywne uczestnictwo
      Wzmacnia u dziecka poczucie rytmu
      Wspiera rozwój wyraźnej artykulacji i ekspresywnego mówienia
      Wzmacnia reagowanie dziecka na wiersze i historyjki poprzez gesty i ruch
      Podnosi pewność siebie i poczucie własnej wartości
      Stymuluje kreatywność i wyobraźnię
      Oferuje radosne empiryczne uczenie się 
      Sprzyja nawiązywaniu kontaktów, współpracy i poczuciu przynależności              
      Pomaga dzieciom nabyć i rozwijać sprawność manualną
      Usprawnia chwytanie i umiejętność kontrolowania przyboru do pisania
      Poprawia postawę, wzmacnia mięśnie górnej części ciała, pleców i szyi 
      Wzmacnia siłę nadgarstka, elastyczność i stabilność 
      Wspiera kontrolę motoryczną i zróżnicowane ruchy palców
      Poprawia umiejętność rozdzielania palców i poruszania każdym nich              
      Pomaga zmniejszyć napięcie i zrelaksować napięte mięśnie palców

1.Ćwiczenia doskonalące funkcję stabilizacyjną i manipulacyjną rąk:

 *ćwiczenia stabilizacji nadgarstków:

     -chwyt masy plastycznej i jej skręcanie( naprzemienny wyprost i zgięcie nadgarstków

      -nakręcanie sznurka na rurkę (naprzemienny wyprost i zgięcie nadgarstków)

         *ćwiczenia doskonalące łuki dłoni:

      -rozciąganie ciastoliny poprzez wykonanie wyprostu palców w stawach śródręczno-paliczkowych z odwiedzeniem

      -obracanie kulek w jednej dłońmi za pomocą kciuka i opuszek palców

      -malowanie palcami, siedząc na podłodze( za pomocą farb, pasty do zębów, pianki do golenia)

      -wciskanie niewielkich plastikowych elementów za pomocą jednego palca w ciastolinę.

         *ćwiczenia mięśni kciuka i chwytu precyzyjnego;

    -wyciskanie dziurek w ciastolinie jedną ręką przez ruch zgięcia kciuka

     -rozciąganie gumki recepturki (ręka na blacie stołu) poprzez wykonanie ruchu odwiedzenia kciuka w stosunku do pozostałych palców, które nie przesuwają się w trakcie ćwiczenia

      -zbieranie drobnych kulek za pomocą szczypiec(ruch imitujący cięcie nożyczkami)

      -obracanie małej kuleczki z plasteliny w trzech palcach.

2.Ćwiczenia manipulacji:

*ćwiczenia wstępne:

-zabawy pianką do golenia, ciastoliną

-naciskanie dłońmi  powierzchnię krzesła

-oddzieranie kawałków papieru

-wyciskanie wody

*ćwiczenia doskonalące wzorce manipulacji:

-zbieranie monet, klocków, guziczków, spinaczy i ukrycie ich w dłoni

-odrywanie kawałka papieru z gazety i utrzymanie go w dłoni

-przesuwanie koralika po nici

-zapinanie guzików

-odkręcanie małych słoików

-temperowanie kredek

*ćwiczenia rozwijające umiejętność cięcia:

-zbieranie drobnych przedmiotów za pomocą szczypiec

-tworzenie wzorów za pomocą dziurkacza

-przypinanie klamerek za pomocą kciuka i palca wskazującego

-cięcie narysowanych na grubym papierze linii prostych

-cięcie plastikowych słomek i tworzenie korali

-cięcie ciastoliny , sznurków

-wycinanie kół z papieru będących kropkami biedronki

-wycinanie narysowanych na papierze figur geometrycznych

-wycinanie kształtów regularnych(serca, gwiazdy) i nieregularnych(psa, człowieka).

3.Aktywności kształtujące prawidłowy chwyt i sprawność rąk:

-ugniatanie, wyciskanie gniotków, piłeczek

-zabawy z papierem(gniecenie, rozdzieranie wg wzoru)

-zabawy z gumkami recepturkami(naciąganie na pojemniki, rozciąganie gumek na palcach)

-zabawy z użyciem kapsli, pchełek, guzików

-zabawy paluszkowe

-zabawy z zakraplaczem

-gry typu bierki, „Operacja”, „Małpki”

-rysowanie połamanymi kredkami

4.Ćwiczenia rozwijające grafomotorykę:

   *zabawy paluszkowe(np.„Biedroneczka”, Ślimak”)

    *ćwiczenia i zabawy wpływające na rozwój pisania w aspekcie motorycznym:

-gra w „łapki”

-odbijanie piłeczki/balonu obiema stronami rakietki

-nakręcanie zabawek

-wykręcanie żarówek(łokcie oparte o stół)

-malowanie grubym wałkiem po ścianie w kierunku góra-dół, prawo-lewo(zgięcie, wyprost, przywiedzenie, odwiedzenie nadgarstka)

-nawijanie włóczki na kłębek

-wystukiwanie rytmów poszczególnymi palcami

-zabawy pacynkami palcowymi

-rysowanie linii i kopiowanie wzorów

   *ćwiczenia wprowadzające do pisania:

-obrysowywanie szablonów wewnętrznych i zewnętrznych

-kopiowanie rysunków bez odrywania ręki- wodzenie po wzorze

-pogrubianie i wypełnianie konturów linią ciągłą

-wylepianie ciastoliną kształtów liter

-rysowanie liter na tackach z materiałami sypkimi-ryżem, kaszą manną, piaskiem, mąką.

 

 

Zatem zapraszam do radosnego trenowania małych paluszków!

 

                                                            Opracowanie:

                                                           Małgorzata Ząbik

 

 

BIBLIOGRAFIA:

1. „Gimnastyka paluszkowa” Gry i zabawy rozwijające mowę, zdolności motoryczne , umiejętność pisania. G. Dolya i J. Holder
2. „Smart Hand Model” Diagnoza i terapia ręki u dzieci. K. Piotrowska-Madej i A. Żychowicz
3. „Zabawy fundamentalne” Gry i zabawy przygotowujące do nauki pisania.   C. Rose i G. Dryden

 

 

JAK MĄDRZE WSPIERAĆ ROZWÓJ POSTURALNY MAŁEGO DZIECKA? APEL DO RODZICÓW I OPIEKUNÓW:

 

-nie ograniczaj kontaktu dotykowego z dzieckiem (przytulaj, głaszcz, masuj),

-nie ograniczaj kontaktu kinestetycznego z dzieckiem (noś na rękach, kołysz, bujaj, kręć się z dzieckiem, ścigaj się z nim, ciągaj dziecko na kocu),

-pozwól dziecku na kontakt stóp ze światem,

-dawaj dziecku różne zabawki, przedmioty naturalne i pomóż mu je poznawać,

-muzykuj z dzieckiem na naturalnych instrumentach (garnki, butelki, talerze itd.),

-pozwól dziecku na swobodny ruch i trening mięśniowy (ułóż dziecko na bezpiecznym podłożu i pozwól mu samodzielnie się poruszać, przekręcać, przesuwać, dźwigać), zachęcaj do aktywności na brzuchu, w czworakach,

-stwórz dziecku bogate różnorodne sensorycznie środowisko,

-sięgnij do starych , sprawdzonych zabaw i zabawek (np.: masa solna, drewniane klocki, glina, kałuże, błoto itd.), one maja charakter prorozwojowy!

-pozwól dziecku brudzić się, w ten sposób poznaje świat,

-zachęcaj do używania dwóch rąk w zabawie,

-nie zakładaj dziecku butów, jeśli nie chodzi,

-nie ubieraj dziecka w krępujące ruchy ubrania,

-pamiętaj, że istotą rozwoju małego dziecka jest zabawa!

A jeśli Twoje dziecko ma problemy w rozwoju (np.ASD,MPD, zespół Downa i inne) to nadal pamiętaj, że prawidłowo zorganizowana i ukierunkowana zabawa oraz systematyczne i odpowiednio wykonywane czynności codzienne są najwłaściwszą i najprostszą formą terapii.

 

 

 

Bibliografia:                                                                   Opracowanie: Małgorzata Ząbik

Kwartalnik „Integracja Sensoryczna”nr2/2019

Autor: Marta  Wiśniewska

 

 

 

O dyspraksji -czyli wiem co, ale nie wiem jak

 

Dyspraksja polega na tym, że dziecko ma problemy z wyobrażeniem sobie, zaplanowaniem i wykonaniem akcji ruchowej dla osiągnięcia celu. Dzieci z dyspraksją zwykle nie są całkowicie niezdolne do opanowania nowych umiejętności, tylko potrzebują do tego znacznie więcej czasu, prób i powtórzeń, niż rówieśnicy. Planują swoje ruchy powoli i często nieefektywnie, wobec bardziej złożonych zadań ruchowych są bezradne lub wykonują je w sposób, który można by nazwać dziwacznym.

Jeżeli dziecko z dyspraksją raz coś opanuje, może to wykonywać dobrze, czy wręcz perfekcyjnie, ale najmniejsza zmiana, choćby jednego elementu sytuacji powoduje, że dziecko zachowuje się jakby po raz pierwszy miało z daną czynnością do czynienia. Musi znów długo i żmudnie się jej uczyć.

Dzieci z dyspraksją mają zwykle prawidłowy rozwój intelektualny i normalną muskulaturę, lecz brak im pomostu pomiędzy jednym, a drugim ogniwem. Teoretycznie są sprawne ruchowo- bo przecież nie mają porażeń, umieją chodzić(ale już rzadziej sprawnie biegać lub skakać). Jednak ich „ukryte upośledzenie” ujawnia się w większości sfer codziennego życia. Określenie dyspraksja rozwojowa wskazuje, że problem planowania ruchowego pojawia się we wczesnym dzieciństwie i oddziałuje na dalszy rozwój dziecka.

Planowanie ruchowe wymaga pełnej koncentracji na zadaniu, co jest niezbędne, by mózg mógł sformułować informacje, którą następnie przesyła do mięśni- jakie elementy działania, w jakiej kolejności maja zostać wykonane.

Zabawa

Dziecko, które dostanie nową zabawkę zwykle już po chwili wie, jak się nią posłużyć dla dostarczenia sobie przyjemności- z klocków buduje zamek, zrobi lalce nową fryzurę. Natomiast dziecko z dyspraksją nie wie, jak może się posłużyć własnym ciałem, bo ma o nim tylko mgliste wyobrażenie. Zamiast manipulować zabawkami tylko rozrzuca je lub ustawia w szeregu.

Jeżeli dziecko ma dobry intelekt, może próbować naśladować w zabawie inne dzieci, ale i to rzadko mu się udaje. Z powodu niezgrabności i słabej kontroli nad siłą swoich ruchów często niszczy zabawki.

Samoobsługa

Dziecko mające słabo rozwiniętą percepcję swojego ciała, co jest przeszkodą do zaplanowania efektywnego, celowego ruchu, ma też na ogół kłopoty z wkładaniem różnych części garderoby, z zapinaniem guzików, sznurowaniem obuwia. Opanowywanie czynności samoobsługowych jest u tych dzieci opóźnione, a i potem wykonują je często w sposób stereotypowy nie tolerując zmian w utrwalonym schemacie.

Mylące bywa, że gdy dziecku z dyspraksją uda się opanować pewną ilość „wszczepionych” sprawności, to wykonują je dobrze. Po wielu próbach dziecko może nauczyć się zapinania guzików(ale już rzadziej sznurowania obuwia), to znaczy, że jego mózg sformułował odpowiedni wzorzec, ale wciąż nie posiada ono generalnej zdolności do kierowania własnymi ruchami, a więc wszystkie „ nie przerobione” zadania nadal będą dla niego trudne.

Mowa

Mówienie, a szczególnie nauka mówienia, wymaga bardzo złożonego planowania ruchowego. Dla wyartykułowania dźwięków tworzących wyraz dziecko musi samodzielnie zaaranżować odpowiednią sekwencję ruchów w obrębie aparatu artykulacyjnego. Przy artykulacji zdania musi się także dokonać błyskawiczna praca decyzyjna mózgu, który wyraz ma nastąpić po którym. Dzieci z dyspraksją mają więc niejednokrotnie problemy artykulacyjne i językowe. U pewnej grupy dzieci dyspraksja dotyczy głównie mowy.

Osiągnięcia szkolne

Dzieci z dyspraksją w uczenie się wkładają większy wysiłek niż rówieśnicy. Jeżeli poziom inteligencji dziecka jest wysoki, dziecko korzysta z niego do kompensowania swoich problemów- to co inni wykonują automatycznie ono musi „wyrozumować”.

Zła percepcja ciała wpływa ujemnie na takie umiejętności szkolne, jak kolorowanie, rysowanie, odtwarzanie wzorców literowych, a więc związanych z posługiwaniem się przyborami szkolnymi. Narzędzia takie jak długopis, czy ołówek są niejako przedłużeniem ręki. Ich użycie wymaga precyzyjnej percepcji siebie.

Zliczanie, dodawanie i odejmowanie, to operacje arytmetyczne, które większość dzieci najpierw wykonuje na palcach. Dziecko z dyspraksją ma słabą umiejętność układania swoich palców w różnych konfiguracjach, co wynika m. in. ze słabego ich odczuwania, i zbiera mało konkretnych doświadczeń arytmetycznych z wykorzystaniem swojego ciała.

Zaburzenia planowania ruchu mogą dotyczyć także oczu i wówczas dziecku trudniej będzie opanować czytanie, wyszukać odpowiednie miejsce na stronie.

Prawdziwym polem klęski dyspraktycznych są lekcje wychowania fizycznego- dziecko jest niezręczne, niezgrabnie się porusza, nie potrafi realizować poleceń nauczyciela.

Rozwój emocjonalno-społeczny

Osoba ze słabo rozwiniętym schematem ciała nie ma jasnego poczucia bycia odrębną jednostką fizyczną. Dzieci z dyspraksją wciąż przeżywają coś, co moglibyśmy nazwać kryzysem tożsamości. Obok niepewności, co do własnej odrębności fizycznej, brak dziecku poczucia niezależności emocjonalnej.

Zaburzenia integracji sensorycznej hamują normalny rozwój osobowości u wielu dzieci z dyspraksją. Często doznają one frustracji, bo znając stan końcowy po wykonaniu czynności nie wiedzą, jaką drogą do niego zmierzać.

Dzieci te czują się często bezsilne i niekompetentne w codziennych życiowych czynnościach. Mają poczucie braku kontroli nad otoczeniem. Zdarza się, że próbują redukować te przykre uczucia i budować poczucie tożsamości posługując się negatywizmem i uporem. Winę za własne „niemożności” przerzucają na otoczenie fizyczne i społeczne. Nieraz można od nich usłyszeć charakterystyczne odezwania tj.” głupie spodnie nie chcą się założyć”, „mamo, po co postawiłaś tu krzesło, ono mnie uderzyło”.

Taka forma mechanizmu obronnego- osłony poczucia własnej wartości przez przerzucanie winy na zewnątrz, jest bardzo irytująca dla rodziców czy nauczycieli dziecka. Nie rozumiejąc jego zagubienia i ograniczeń w zmaganiu się z prostymi czynnościami stawiają mu w najlepszej wierze, wymagania znacząco przekraczające możliwości. Przepaść między oczekiwaniami, a kompetencjami do ich realizacji naraża dziecko na częste przeżywanie stresu, który dodatkowo łatwo powstaje w jego słabym układzie nerwowym. Dzieci z dyspraksją cechuje emocjonalna labilność- w jednej chwili wydają się szczęśliwe, a za moment już płaczą z błahego powodu. Najmniejszy problem, jak złamanie ołówka, może prowadzić do dramatycznej, wygórowanej reakcji. Dzieci te w stylu reagowania przypominają malutkie dziecko.

Dzieci z dyspraksją wymagają wiele wsparcia i zachęty ze strony dorosłych. Są od nich znacznie dłużej zależne niż ich rówieśnicy. I taką właśnie „ochronną postawę” zaleca się rodzicom tych dzieci.- zrozumienie, tolerancję i cierpliwość, pozwolenie na zdobywanie doświadczeń na poziomie możliwości, a nie wieku życia dziecka.

Opracowanie: Małgorzata Ząbik

Bibliografia:

Kwartalnik „Integracja Sensoryczna” nr 2/2019

Autor: Ewa Grzybowska

 

 

 

ROK SZKOLNY 2018/2019

 

NIE-ZGRANE DZIECKO-ZABURZENIA PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO

Z pewnością znasz dziecko, które jest nadwrażliwe, niezręczne, grymaśne, niespokojne i niezgrane. Tym dzieckiem może być twój syn, twoja córka, twój uczeń, harcerz, bratanek, sąsiad…albo ty jakiś czas temu. U takiego dziecka może występować zaburzenie przetwarzania sensorycznego(Sensory Processing Disorder), często spotykany, lecz nierozumiany problem, który wpływa na zachowanie, uczenie się, sposób poruszania, odnoszenia się do innych i myślenia o sobie.

Bez względu na to, czy zaburzenie przetwarzania sensorycznego jest niewielkie, czy też duże, nie-zgrane dziecko potrzebuje zrozumienia i pomocy. Żadne dziecko bowiem nie potrafi pokonywać przeszkód samodzielnie.

Zaburzenie przetwarzania sensorycznego (SPD) to brak umiejętności wykorzystywania otrzymywanych przez zmysły informacji w celu płynnego, codziennego funkcjonowania. Nie jest to nazwa jednego konkretnego zaburzenia, takiego jak ślepota czy głuchota, ale termin ogólny, obejmujący szereg niesprawności neurologicznych. SPD nazywany jest też  dysfunkcją integracji sensorycznej.

NASZE PROBLEMY Z PRZETWARZANIEM SENSORYCZNYM

Bywa, że od czasu do czasu sami doświadczamy problemów z przetwarzaniem wrażeń sensorycznych. Zbyt duża bądź zbyt mała stymulacja sensoryczna dezorientuje mózg i powoduje chwilowy dyskomfort. Choroba, zmęczenie i stres również mogą zakłócać płynne funkcjonowanie mózgu. Na przykład uczestniczenie w hałaśliwym i pełnym gości przyjęciu może być przytłaczające. Pełen turbulencji lot samolotem może przeładować mózg wrażeniami gwałtownych zmian położenia. Leżenie w łóżku podczas grypy uniemożliwia odbieranie wystarczającej liczby doświadczeń ruchowych i wywołuje poczucie słabości. Przejście z dobrze  oświetlonego pomieszczenia do ciemnego pozbawia oczy światła, a mózg- wrażeń wzrokowych.

Brak kontroli nad sobą jest nieprzyjemny, niemniej dezorganizujące doświadczenie od czasu do czasu to coś zupełnie normalnego. Zaburzenie przetwarzania sensorycznego diagnozuje się u danej osoby wtedy, gdy jej mózg jest do tego stopnia zdezorientowany, że ma ona problemy z codziennym funkcjonowaniem.

W JAKI SPOSÓB POMAGA TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ?

Terapia pomaga przetwarzać bodźce zmysłowe tak, by stanowiły zgrana całość. Kiedy dziecko aktywnie angażuje się w  konkretne działanie, które zapewnia intensywność, trwanie i jakość wrażenia sensorycznego w układzie nerwowym, wówczas jego zachowanie adaptacyjne się poprawia. Zachowanie adaptacyjne z kolei prowadzi do lepszego przetwarzania sensorycznego. W wyniku tego poprawia się percepcja, uczenie się, kompetencje i pewność siebie. Dziecko nabywa umiejętności planowania, organizowania i przeprowadzania tego, co potrzebuje albo czego pragnie. Bez terapii SPD  może na mnóstwo sposobów utrudnić jego życie.

Terapia pomaga dziecku, kiedy potrzebuje ono pomocy, by płynnie funkcjonować. Terapia pomaga mu zbudować silne fundamenty na przyszłość, kiedy życie będzie bardziej wymagające i skomplikowane. Bez terapii SPD jest problemem, który będzie się ciągnął przez całe życie. Co więcej, dziecko nie wyrośnie z zaburzeń przetwarzania sensorycznego, ale raczej zaburzenie to się u niego utrwali.

Terapia pozwoli dziecku opanować umiejętność owocnego wchodzenia w interakcje społeczne. Nie-zgrane dziecko nie umie się bawić- a zabawa to podstawowe zajęcie każdego malucha. Bez terapii SPD przeszkadza w nawiązywaniu przyjaźni. Terapia oferuje dziecku narzędzia do tego, by się uczyć. Bez niej SPD przeszkadza w uczeniu się: w domu, w szkole, wszędzie. Terapia poprawia emocjonalne samopoczucie dziecka. Bez niej dziecko, które uważa, że jest nieudolne, staje się dorosłym z niskim poczuciem własnej wartości.

Terapia poprawia relacje panujące w rodzinie. Kiedy dziecko z coraz większą samokontrolą zaczyna reagować na wyzwania sensoryczne, życie w domu staje się milsze.

DOKUMENTOWANIE ZACHOWANIA DZIECKA

Rodzice najlepiej znają swoje dziecko, ale często nie potrafią nadać sensu temu, co wiedzą.

Dokumentowanie to niezmiernie istotny element identyfikowania i zaspokajania potrzeb swojego dziecka. Zapisuj obserwacje czynione w domu i zdarzenia, które zauważyła nauczycielka w szkole. Wyposażony w konkretne dane będziesz lepiej przygotowany do zauważania pewnych wzorców zachowania i opisania trudności dziecka lekarzowi lub terapeucie, który zna się na SPD.

POBUDZANIE PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO W DOMU

Wielu dzieciom potrzeba więcej dotyku i ruchu niż innym. Są to „dotykacze-i czuciowcy” oraz „wpadacze-i-obijacze”. Ich poziom aktywności informuje nas, że jeśli będą trącać inne dzieci na huśtawkach z opon, albo wpadać w stos liści, albo pławić się w kałuży, wówczas łatwiej im będzie normalnie funkcjonować. Jest tak w istocie.

Inne dzieci unikają doświadczeń dotykowych i ruchowych, które są dla nich nieprzyjemne. Te maluchy potrzebują pomocy w badaniu swojego otoczenia oraz w tym, by czuły się bezpiecznie. Z chwilą, gdy nauczą się aktywnie bawić, one również będą funkcjonować lepiej.

TWOJE DZIECKO W PRZEDSZKOLU I SZKOLE

Bycie rzecznikiem własnego dziecka, komunikowanie się z personelem szkoły, szukanie jak najlepszego dopasowania między dzieckiem i szkołą oraz dzielenie się pomysłami z nauczycielami- wszystko to sprzyja osiągnięciu przez twoje dziecko sukcesu.

  Dziecko z SPD (zaburzenie przetwarzania sensorycznego) często ma ogromne trudności w sali lekcyjnej. Jego problemem nie jest brak inteligencji czy chęci do nauki. Jego problemem może być dyspraksja, czyli trudność w zrozumieniu, co robić i jak się do tego zabrać.

Przedszkolak, który ma kłopot z nawleczeniem koralików, często staje się uczniem, który nie potrafi zorganizować elementów projektu szkoły. Chce owocnych interakcji z otaczającym go światem, ale nie potrafi tak przystosować swojego zachowania, by spełnić coraz bardziej złożone wymagania.

Nie-zgrane dziecko może nie potrafi zabrać się do pracy. Wszystko może je rozpraszać- blisko siedzący kolega z klasy, szelest papieru, ruch dzieci bawiących się za oknem, drapiąca metka przy kołnierzyku jego koszuli, nawet meble w sali. Dezorganizacja może dotyczyć jego ruchów, ustnych odpowiedzi oraz interakcji z nauczycielami i kolegami z klasy.

Szkoła może być wyczerpująca z wielu powodów:

1.Wywiera na dzieci presję, by się przystosować i uzyskiwać wyniki. Podczas gdy przeciętne dziecko potrafi się przyłożyć i spełnić te oczekiwania, dziecko nie-zgrane nie wytrzymuje takiego nacisku.

2.Sytuacja w szkole ciągle się zmienia. Nagłe przejścia od matematyki do czytania, od stołówki do sali gimnastycznej mogą przytłoczyć dziecko, któremu trudno jest się przystosować do nowych warunków.

3.Jest zbyt dużo bodźców sensorycznych. Wokół tłoczą się ludzie. Wszędzie światła, dźwięki, zapachy. Dziecko bardzo łatwo może zostać „przeładowane” bodźcami.

4.Bodźce sensoryczne są niewystarczające. Długie siedzenie na jednym miejscu może być problemem dla dziecka, które potrzebuje regularnych przerw na rozciągnięcie się, żeby zorganizować swoje ciało. Lekcje oparte na przekazie wzrokowym lub ustnym, skierowane do wzrokowców i słuchowców, mogą nie trafić do tych, którzy uczą się przez dotyk.

5.Szkoła nie przypomina domu. Dla wielu dzieci jest ona nieprzewidywalna. Z drugiej strony bywa też tak, że to szkoła jest uporządkowana i przewidywalna, a dom chaotyczny i stresujący. Zachowanie dziecka się zmienia, bo zmienia się otoczenie. Niemniej szkoła może się nieco upodobnić do domu, jeśli rodzice podzielą się informacjami na temat swojego dziecka z dorosłymi, którzy mają wpływ na jego sukces.

 KOMU POWIEDZIEĆ?

Nie-zgrane dziecko potrzebuje elokwentnego rzecznika. To obowiązek rodziców, żeby poinformować nauczycieli i innych opiekunów dziecka o jego specjalnych potrzebach.

Już sama myśl o ujawnieniu trudności dziecka wzbudza u wielu rodziców niepokój. Martwią się ,że dziecko będzie stygmatyzowane, że będzie się ich obwiniać za zachowanie dziecka, albo że niewrażliwy personel szkoły może być niedyskretny lub wykorzystać informacje w niewłaściwy sposób. Ponadto rozmowa o niedoskonałościach dziecka jest bolesna.. niemniej dla jego dobra komunikacja jest niezbędna.

Dlaczego koniecznie trzeba udzielać tych informacji? Dorośli, którzy pracują z dziećmi, podobnie jak rzeźbiarze pracujący w glinie, muszą „czuć” materiał, w którym pracują. Posiadając trochę informacji o zaburzeniu przetwarzania sensorycznego, mogą się bardziej dostroić do dziecka sprawnego inaczej. Jeśli jednak nie posiadają informacji, nie można od nich oczekiwać, że zmienią otoczenie w Sali lekcyjnej, styl nauczania lub że zaczną inaczej myśleć.

Kto powinien wiedzieć? Trzeba poinformować wychowawców. Dyrektor, nauczyciele plastyki, muzyki i wychowania fizycznego być może również powinni wiedzieć.

Jakimi informacjami należy się podzielić? Powiedz krótko nauczycielowi, na czym polega problem dziecka(unikaj terminów w rodzaju „podreaktywność na wrażenia przedsionkowe”, chyba że domaga się detali). Następnie podaj szczegółowe sugestie dotyczące tego, co się sprawdzam w domu tak, by nauczyciel rozważył podobne postepowanie w szkole.

Gdzie należy dzielić się informacjami? Planuj spotkania z wyprzedzeniem, tak, by waszej rozmowy z nauczycielem nic nie przerwało.

Kiedy należy dzielić się informacjami? Przed rozpoczęciem roku szkolnego. Przewidując trudności, jakie czekają dziecko poinformuj tych, którzy powinni o nich wiedzieć. Pomóż im działać proaktywnie, a nie reaktywnie, gdy pojawi się problem.

WSPIERANIE SUKCESU TWOJEGO DZIECKA W SZKOLE

Żeby odnieść sukces w szkole, dziecko z SPD potrzebuje zrozumienia i wsparcia. Nauczyciel może chcieć pomóc nie-zgranemu uczniowi, ale nie ma opanowanych odpowiednich ku temu technik. Jeśli tak jest w istocie, być może zechce wypróbować kilka z podanych strategii pomocy nie-zgranemu uczniowi. Strategie te pomagają także każdemu innemu dziecku.

Na każde dziecko bowiem dobrze wpływa bezpieczne, spokojne i pozbawione czynników rozpraszających środowisko. Każde potrzebuje częstych przerw w pracy po to, by się poruszać i rozciągnąć. Każde musi wiedzieć, że ktoś zwraca uwagę na jego mocne i słabe strony, upodobania i  awersje, lepsze i gorsze momenty. Każdemu trzeba pokazać, jak szukać rozwiązań różnych problemów. Każde potrzebuje zapewnienia, że nie ma nic złego w tym, że jest się sprawnym inaczej, że nie może osiągnąć sukcesu, że jego pomysły są wartościowe, a ono, jako osoba, jest cenione.

Kiedy nie-zgrane dziecko zaczyna mieć nad sobą większą kontrolę, jego praca w szkole i umiejętności społeczne ulegają poprawie. Kiedy jest mniej rozproszone, mniej przeszkadza innym dzieciom. A kiedy wszyscy uczniowie pracują tak dobrze, jak tylko potrafią, nauczyciel może uczyć!

 

OŚWIECENIE

Kiedy zaczynasz rozumieć zaburzenie przetwarzania sensorycznego, zaczynasz jednocześnie postrzegać swoje dziecko w innym świetle. Zdanie sobie sprawy z tego, że zmaga się ono z każdym najprostszym zadaniem, które stawia przed nim codzienność, to pierwszy krok ku temu, by pomóc mu, kiedy jest jeszcze małe.

Akceptacja ograniczeń własnego dziecka nie przychodzi łatwo. To naturalne, że zaprzeczasz, iż jego trudności odbiegają od normy. To naturalne, że czujesz smutek na myśl o tym, jak ciężko musi pracować. To naturalne, że wyrzucasz sobie, iż na nie krzyczałeś albo niecierpliwiłeś się jego zachowaniem.

Twoje dziecko nie potrafi, nie chce wykonywać rutynowych zadań. Być może często mówi, że jest zbyt zmęczone. Może opiera się łokciami o stół, zamiast siedzieć prosto, albo nie ma wystarczająco dużo energii, żeby przekręcić gałkę w drzwiach, choć wydaje się, że je dobrze i śpi długo.

Zmień sposób myślenia. Kiedy dziecko mówi, że  jest zmęczone, to rzeczywiście tak jest. Naprawdę nie może- a nie nie chce- wykonać zwykłej czynności. Bez względu na to, jak bardzo niezależne i pełne wigoru chce być, jego problem związany  z przetwarzaniem sensorycznym przeszkadza umiejętnościom motorycznym. Podświadomie wie, że jego siły są ograniczone.

Twoje dziecko nie jest leniwe. Zużywa niesamowicie dużo energii, żeby przebrnąć przez cały dzień. Opanowało sprytne umiejętności kompensacyjne. Może się zdarzyć, że poza domem zachowuje się tak, jakby było mniej bystre, niż – jak wiesz- jest w rzeczywistości. Może być małomówne, sprawiając wrażenie, że nie ma o czym dyskutować. I odwrotnie, może gadać bez przerwy, ale być kiepskim rozmówcą.

Zmień sposób myślenia. SPD dotyka wszystkie typy dzieci, w tym także te niezwykle inteligentne. Doceń je za to, że jest tak bystre, iż wymyśliło, jak ma zachować twarz, w sytuacji gdy – jak wie- nie będzie potrafiło spełnić oczekiwań innych osób.

Być może w jego głowie kłębią się wzniosłe myśli, ale nie potrafi ich wyrazić ze względu na trudności językowe, które niekiedy idą w parze z dysfunkcją przedsionkową. Albo ma  wprawę w stosowaniu całego repertuaru ustnych wymówek, usprawiedliwiających unikanie przez niego doznań ruchowych lub dotykowych, których nie toleruje.

Twoje dziecko opanowało umiejętności kompensacyjne, dzięki którym wypracowało sobie metody unikania obszarów, które są dla niego źródłem problemów.

Twoje dziecko jest odważne. Być może nie chce zjeżdżać ze zjeżdżalni na placu zabaw, nie lubi się bawić u kolegi w domu, wymiguje się od spróbowania nowych dań albo bardzo się denerwuje przed wizytą kontrolną u lekarza.

Obawy twojego dziecka być może sprawiają wrażenia przesadzonych, jemu jednak zdają się słuszne, ponieważ świat jest według niego niebezpieczny. Dziecko codziennie musi stawić czoło tym samym przerażającym sytuacjom- na przykład obawie przed utratą równowagi czy też czyimś dotykiem. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że z ostrożnością podchodzi do nowych sytuacji, które- jako nieprzewidywalne- są jeszcze bardziej przerażające.

Twoje dziecko ma dobre serce. Być może ciągnie się za nim opinia łobuza. Zachowuje się agresywnie, staje twarzą w twarz ze światem z kijem w dłoni, krzyczy: ”Nienawidzę tego!”, „To jest nudne!”, „Jesteś głupi!” i rzuca się na każdego rówieśnika, który choćby się o niego otrze. Takie reakcje mogą sprawiać, że dziecko wydaje się naprawdę niemiłe, nawet jeśli wiesz, że w tym łobuzie bije dobre serce.

Zmień sposób myślenia. Być może twoje dziecko nie może odróżnić niegroźnych doświadczeń sensorycznych od wrogich. Ponieważ musi się bronić przed sytuacjami, które-jak wyczuwa- są niebezpieczne, instynktownie wybiera „walkę”, a nie „ucieczkę”. Nakłada maskę „nie zaczynaj ze mną” nie dlatego,  że jest mizantropem, ale dlatego, że się boi.

Dziecko, które wewnątrz się broni, na zewnątrz atakuje. Ludzi, którzy nie są pewni swoich umiejętności ani własnej wartości często otacza aura arogancji. Wyglądają na twardzieli.

Twoje dziecko ma wiele umiejętności. Być może nie potrafi zbyt dobrze czytać, biegać lub koncentrować uwagi. Ale za to może okazuje niezwykłą empatię wobec innych żywych stworzeń, może posiada rzadki talent kreatywności, ma zdolności artystyczne.

Nieoświeceni rodzice ignorują swoje dzieci. Oświeceni robią wszystko, co w ich mocy, aby życie ich dzieci było przyjemne i bezpieczne.

Twoje dziecko może lepiej funkcjonować- z odrobiną pomocy. Jego problemy sensoryczne będą rosły razem z nim. Z pewnością opracuje ono strategie unikania bądź kompensacji stresujących doświadczeń. Zawsze będzie musiało bardzo ciężko pracować nad tym, by jego funkcjonowanie było płynne.

Zmień sposób myślenia. SPD jest niczym niestrawność mózgu. Terapia zajęciowa i dieta sensoryczna mogą uspokoić drogi nerwowe.

Co najważniejsze, twoja codzienna miłość i empatia będą sprzyjać bezpieczeństwu emocjonalnemu dziecka. Z twoją pomocą dzieci mogą zgrać się ze światem.

 

Bibliografia:                                                                              Opracowanie:

Carol Stock Kranowitz "Nie-zgrane dziecko"                        Małgorzata Ząbik

 

 

PRZESTYMULOWANIE-CZY NADMIAR ZAJĘĆ JEST KORZYSTYNY DLA ROZWOJU DZIECI?

Każdy z nas jest inny. Nie ma dwojga takich samych ludzi na świecie. Rozwijamy się jednak według określonej sekwencji i według określonych praw.

Rodzice dziecka, którego rozwój nie jest typowy stają przed dylematem jaką terapię wybrać, jak często z niej korzystać i jak odróżnić terapię skuteczną od nieskutecznej. Te dylematy bardzo często związane są także z kwestiami finansowymi. Każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej. Z tego powodu często wydaje się nam, że duża ilość zajęć będzie właśnie tym co najlepsze.

Złożoność problemów dziecka o zaburzonym rozwoju wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Oznacza to, że z dzieckiem i z jego rodziną powinien pracować zespół specjalistów. Wczesne rozpoczęcie terapii z pewnością daje większe efekty. Należy jednak pamiętać, że granica, którą możemy przekroczyć zbyt intensywnymi działaniami, dla niedoświadczonego terapeuty może być niewidoczna. Konsekwencje tego typu działań będą odwrotne od oczekiwanych.

Nie ma jednoznacznych danych pozwalających ustalić jaka ilość aktywności, zadań czy zajęć jest właściwa dla wszystkich dzieci. Możemy to ustalić dla każdego dziecka indywidualnie biorąc pod uwagę jego możliwości rozwojowe, potrzeby, wydolność układu nerwowego,
a także profil funkcjonowania sensorycznego. Ustalenie jakiego rodzaju aktywności dziecko potrzebuje najwięcej jest możliwe poprzez ocenę profilu sensorycznego.

Profil sensoryczny

Profil sensoryczny to określenie obszarów oraz stopnia wrażliwości zmysłowej konkretnego dziecka. Badania nad profilami sensorycznymi prowadziła W. Dunn. Jej badania doprowadziły do wyodrębnienia profilów sensorycznych i tzw. Modelu czterech kwadrantów. Model ten wyjaśnia sposób reagowania dzieci i dorosłych na bodźce sensoryczne i opiera się na zależności między progiem reakcji, a progiem pobudzenia układu nerwowego (Tabela 1).

Tabela 1. Model kwadrantu W. Dunn

		KONTINUUM REAKCJI BEHAWIORALNEJ
		AKCEPTACJA	PRZECIWDZIAŁANIE
Neurologiczny próg pobudzenia	Wysoki	3.Słaba rejestracja-niska reaktywność, siedzący tryb życia: dziecko nie zauważa bodźców lub dłużej na nie reaguje(reakcja odroczona): apatia, bierność, mała ruchliwość.	4. Poszukiwanie wrażeń sensorycznych - dziecko czerpie radość z wielości bodźców z zakresu różnych modalności; poszukuje dodatkowych wrażeń, doświadczeń.
	Niski	1.Wrażliwość sensoryczna - dziecko szybko reaguje na bodźce: jest nastawione na stałe rozpoznawanie bodźców(ma wyraźny odruch orientacyjny): cechuje je wysoka rozpraszalność uwagi: podatność na dystraktory;obecny jest brak czynnego unikania bodźców: dezorganizacja zachowania; brak mechanizmu autoochrony przed przestymulowaniem; problemy z selektywnością bodźców.	2. Obronność sensoryczna - czynne unikanie bodźców; stosowanie mechanizmów obronnych; preferowanie wybranych i bezpiecznych aktywności; bardzo silna i szybka reakcja na bodziec.

 

Przestudiowanie Tabeli 1 pozwala nam zauważyć, że dziecko, które ma wysoki próg pobudzenia potrzebuje bodźców silnych, mocnych, aby pojawiła się reakcja układu nerwowego(3.Słaba rejestracja) lub też aktywnie szuka silnych i mocnych bodźców, bo tego domaga się jego układ nerwowy(4. Poszukiwanie wrażeń sensorycznych). Z kolei dziecko, które ma niski próg pobudzenia będzie cechowało się dużą wrażliwością na bodźce i albo będzie ich czynnie unikać(4.Obronność sensoryczna), co w efekcie będzie prowadzić do kumulowania się nadmiernej ilości bodźców (stymulacji) i odroczonych reakcji niepotrzebnego pobudzenia.

Profile sensoryczne są inne u każdego z nas. Ważne jest, zwłaszcza w przypadku dzieci z zaburzeniami w rozwoju(np. zespół Downa) ich wczesne rozpoznanie i właściwe postępowanie. W praktyce będzie się to wiązało z koniecznością dostarczenia dużej ilości stymulacji sensorycznej dla dzieci o typie 3 i 4, a ograniczania stymulacji u dzieci o typie 1 i 2.

Wspomaganie rozwoju dziecka a jego wydolność psychofizyczna

 W literaturze niezwykle często podkreśla się konieczność stymulacji, wspomagania, wspierania itd. rozwoju dziecka niepełnosprawnego, w małym stopniu pochylając się nad zjawiskiem wydolności układu nerwowego.

Układ nerwowy dziecka, którego rozwój jest związany z różnymi nieprawidłowościami pracuje nieco odmiennie. Wielu dzieciom towarzyszą wady serca, wady przewodu pokarmowego, wady układu mięśniowo-kostnego. Spora grupa dzieci z zaburzeniami w rozwoju choruje na epilepsję, co wiąże się z przyjmowaniem  leków, które wpływają na pracę systemu nerwowego. W takich przypadkach należy bardzo ostrożnie „dawkować” stymulację. Nadmiar zadań stawianych  przed dzieckiem, szczególnie zadań niezgodnych z jego aktualną strefą rozwojową(zadania zbyt trudne) nie przyczynia się do pomyślnego rozwoju. Wręcz przeciwnie- zadania zbyt trudne, które dziecko ma wykonać samodzielnie nie posiadając do tego kompetencji sensoryczno-motorycznych mogą utrudniać rozwój, rodzić nadmierną frustrację, powodować wzrost napięcia psychicznego i stres. Badania donoszą, że stres negatywnie wpływa na procesy psychofizjologiczne tzn. następuje podniesienie poziomu napięcia sercowo-naczyniowego i mięśniowego, ale zahamowaniu ulega trawienie, wzrost i reakcje odpornościowe. Zbyt duża ilość zajęć i związane z nią obciążanie układu nerwowego, mogą prowadzić do zwyczajnego zmęczenia, osłabienia sił, niechęci do podejmowania działań. Pojawia się dezorganizacja zachowania, kłopoty ze snem, często wręcz pobudzenie, z którym i dziecko i jego najbliżsi nie mogą sobie poradzić. Wiele reakcji może uruchamiać się po czasie. Zdarza się, że „powikłaniem” zbyt dużej stymulacji są reakcje agresywne, które dziecko kieruje w stosunku do siebie i w stosunku do rodziców oraz rodzeństwa lub inne tzw. trudne zachowania.

Dziecko, które otrzymuje odpowiednią dla siebie liczbę bodźców i którego układ nerwowy ma szansę na „przerobienie” tej właściwej ilości bodźców, które otrzymał, np. w czasie zajęć terapeutycznych, z pewnością będzie rozwijało się lepiej.

W odniesieniu do dzieci, zaleca się dziś budowanie właściwej integracji zmysłowo- ruchowej w czasie tzw. daily routine. Oznacza to, że prawidłowo zorganizowana i ukierunkowana zabawa oraz systematyczne i odpowiednio wykonywane czynności codzienne są najwłaściwszą formą terapii. Oczywiście , w przypadku dzieci z zaburzeniami w rozwoju rozwijanie procesów sensoryczno-motorycznych często nie może ograniczać się tylko do aktywności codziennych z uwagi na głębokość deficytów i ich współwystępowanie z innymi problemami rozwojowymi.

Warto także ponad wszystko pamiętać, że podstawową działalnością dziecka jest zabawa realizowana przez szereg aktywności sensoryczno-motorycznych. Zatem takich działań dziecko w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym i szkolnym potrzebuje najbardziej. I na takie działania trzeba się nastawić zwłaszcza w pierwszych latach życia dziecka. Bazą rozwojową człowieka jest właściwe odbieranie i integrowanie bodźców sensoryczno-motorycznych.

Neroplastyczność i ekspresja genów

Dziś już wiemy, że czynniki genetyczne nie determinują rozwoju dziecka. Czynniki zewnętrzne(sprzyjające środowisko rozwojowe, odpowiedni poziom stymulacji), poprzez wpływ na procesy uczenia się, mogą modyfikować ekspresję genów. Geny funkcjonują tylko w przypadku pobudzania ich do działania.

Badania wskazują, że możliwości rozwojowe dzieci warunkowane są nie tylko przez czynniki środowiskowe. Oznacza to, że aktywność dziecka oraz jego odpowiednia przestrzeń rozwojowa mogą w znaczący sposób także modyfikować ekspresję genów, a tym samym wpływać na poziom funkcjonowania dziecka. Przez przestrzeń rozwojową należy rozumieć zaspokojenie potrzeb, stymulację rozwojową dostosowaną do możliwości dziecka, relacje z bliższymi i dalszymi opiekunami, ale także odpowiednie warunki życia oraz edukacji.

Pełne ujawnienie się możliwości rozwojowych dziecka jest wypadkową wielu czynników. Należą do nich dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego, własna aktywność dziecka i związane z nią doświadczenia, proces socjalizacji oraz szeroko pojęta edukacja.

Ważne jest także określenie optymalnych warunków rozwoju dziecka. Oto niektóre z nich:

-zaspokojenie potrzeb emocjonalnych jest gwarantem poczucia bezpieczeństwa

-działania na miarę możliwości dziecka, polegające na kreatywnym dostosowywaniu aktywności do indywidualnego dojrzewania każdego dziecka są bezwzględną koniecznością

-bogate środowisko rozwojowe stwarza warunki do zdobywania wielu cennych doświadczeń budujących dalszy rozwój dziecka

-własna aktywność dziecka jest katalizatorem jego rozwoju.

Rodzina dziecka

Jest jeszcze jedna kwestia w działaniach terapeutycznych odnoszących się do dziecka. Jest to kwestia jego rodziny, a wiec osób zaangażowanych w proces terapii. Niepełnosprawność dziecka dotyczy wszystkich członków rodziny i właśnie z tego powodu w procesie terapii dziecka powinna być także uwzględniona rodzina. Nie chodzi o organizowanie terapii rodzinnej, ale branie pod uwagę faktu, że dziecko funkcjonuje w określonej przestrzeni rodziny i stanowi jej element składowy.

Konkluzje

Nie można ustalić ilości zajęć właściwych dla wszystkich dzieci. Możemy jednak ustalić ilość zajęć dla każdego dziecka indywidualnie odnosząc się do reaktywności jego układu nerwowego i bazując na jego profilu sensorycznym.

Zadania zgodne z profilem sensorycznym dziecka będą służyły rozwojowi. Zadania przekraczające możliwości psychofizyczne dziecka oraz jego wydolność, będą pogłębiały trudności, co w konsekwencji będzie rzutowało na procesy uczenia się. Starajmy się zatem przemyśleć sprawę uczestniczenia dziecka w  wielu zajęciach w tygodniu. Wybierzmy zajęcia niezbędne, a potem- utrwalajmy z dzieckiem to, czego nauczyło się poza domem w zabawie, w codziennych obowiązkach. Wspierajmy dziecko zgodnie z sekwencją mając w pamięci neurofizjologiczne podłoże rozwoju. Będziemy w ten sposób sprzyjać dwóm bardzo ważnym procesom związanym z uczeniem się- transferowi i generacji.

Jest sprawą oczywistą, że stymulujące środowisko ma długotrwały wpływ na architekturę strukturalną i  funkcjonalna mózgu. Dotyczy to między innymi rozbudowy sieci neuronalnej oraz ekspresji genów. Czy stymulujące środowisko zawsze jednak jest równoznaczne z dużą ilością zajęć?

Współczesna wiedza dotycząca mechanizmów neuroplastyczności i wrażliwości układu nerwowego, zwłaszcza we wczesnych okresach życia, zachęca nas do zwielokrotniania oddziaływań terapeutycznych. Tymczasem należy ponad wszystko pamiętać, że plastyczność neuronalna i zmiana architektury mózgu są związane z pozytywnymi doświadczeniami w ciągu całego życia.

Co zatem powinno być ważne w doborze terapii dziecka? Poczucie bezpieczeństwa, komunikacja, możliwość dokonywania wyboru( w ten sposób kształtujemy poczucie sprawczości w dziecku), zgodność z potrzebami oraz możliwościami rozwojowymi dziecka oraz postepowanie zgodnie z sekwencją rozwojową.

Każde dziecko jest niepowtarzalne i nie można stale odnosić jego rozwoju do norm. Rozwój atypowy jest wyłącznie biegunem rozwoju typowego i wymaga ustalenia niezbędnego wsparcia dla dziecka, aby mogło sprawniej funkcjonować i skutecznie wzmacniać jakość swojego życia.

Bibliografia: „Integracja Sensoryczna” nr4/2017           Opracowanie: Małgorzata Ząbik

Autor :Marta Wiśniewska

 

 

 

WPŁYW ZABURZEŃ MODULACJI SENSORYCZNEJ NA FUNKCJONOWANIE DZIECKA

Zaburzenia modulacji sensorycznej mają znaczący wpływ na funkcjonowanie dziecka w szkole. Mogą być przyczyną wielu problemów z zachowaniem oraz trudności z koncentracją uwagi i nauką. Mają też negatywny wpływ na rozwój społeczny dziecka.

Artykuł ten jest zestawieniem zachowań charakterystycznych dla danego podtypu zaburzeń modulacji w kontekście szkolnego funkcjonowania dziecka.

Koncentracja uwagi

NADREAKTYWNOŚĆ

-w związku z tym, że dziecko jest w ciągłym poczuciu zagrożenia, nieustannie monitoruje otoczenie w celu wykrycia zagrażających bodźców – wzmożona czujność utrudnia koncentrację na wykonywaniu zadania,

-nadmierna czujność sprawia, że dziecko wychwytuje tylko to, co może stanowić dla niego zagrożenie- układ nerwowy ignoruje inne informacje,

-dziecko łatwo się rozprasza reagując na różnego rodzaju doznania sensoryczne np. dźwięk przelatującego samolotu,

-trudności z wyławianiem ważnych informacji, na których należy się skupić i ignorowaniem dystraktorów,

-wyłączanie się jako mechanizm obronny w reakcji na nadmierną stymulację

-nadmierne pobudzenie jako reakcja na zbyt dużą ilość stymulacji,

-hiperkoncentracja- nadmierna koncentracja na jakiejś czynności jako próba odcięcia się od nadmiernej stymulacji,

PODREAKTYWNOŚĆ

-dziecko robi wrażenie jakby błądziło myślami w chmurach i było pogrążone w marzeniach,

-może sprawiać wrażenie jakby było w stanie otępienia, nie zwraca uwagi na to co się dzieje wokół niego

-jest za mało zainteresowane tym co się dzieje, żeby móc się na tym skupić,

-dziecko łatwiej zwraca uwagę na bodźce nowe, niespodziewane i wyraziste, ignoruje lub nie zauważa bodźców, które stale mu towarzyszą,

-odpływa, kiedy musi angażować się przez dłuższy czas w jednostajną aktywność np. siedzieć i słuchać nauczyciela,

-potrafi dobrze się koncentrować kiedy angażuje się w aktywność, która szczególnie je interesuje,

-koncentracja uwagi jest lepsza, gdy dziecko wcześniej mogło zaangażować się w aktywność dostarczającą wrażeń Z czucia głębokiego lub wymagającą ciężkiej pracy mięśni,

POSZUKIWANIE STYMULACJI

-nieustanna potrzeba poszukiwania wrażeń sensorycznych sprawia, że dziecko ma trudności z koncentracją uwagi na  wykonywaniu zadań, szczególnie zadań monotonnych wymagających siedzenia przez dłuższy czas,

-cała swoja energię dziecko skupia na tym, aby siedzieć spokojnie- nie wystarcza jej już na wykonywanie zadań szkolnych,

-paradoksalnie dziecko jest w stanie lepiej się skoncentrować i więcej zapamiętać, kiedy może się poruszać np. chodzić podczas słuchania bajki,

Umiejętność samoregulacji i kontroli emocjonalnej

NADREAKTYWNOŚĆ

-dominujące uczucia i stan emocjonalny: niepokój, lęk, bezradność, irytacja, brak poczucia bezpieczeństwa, drażliwość,

-nasilona reakcja walki lub ucieczki,

-labilność emocjonalna- łatwe przechodzenie od śmiechu do płaczu,

-nadmierne reakcje emocjonalne, które są nieadekwatne do sytuacji,

-trudności z hamowaniem reakcji, zwłaszcza w miejscach i sytuacjach, w których dziecko doświadcza nadmiernej stymulacji,

-wybuchy gniewu i ataki złości spowodowane przeciążeniem układu nerwowego  zbyt dużą ilością stymulacji,

-zachowania agresywne jako forma samoobrony przed natłokiem wrażeń, które odbierane są przez układ nerwowy dziecka jako realne zagrożenie,

- trudności z samodzielnym wyciszeniem się i uspokojeniem,

-nadmierne reakcje emocjonalne na zmiany w codziennej rutynie,

-nadmierne przywiązanie do przedmiotów np. kocyka, maskotki, które pomagają dziecku w autoregulacji,

-wykorzystywanie mało adaptacyjnych sposobów autoregulacji,

PODREAKTYWNOŚĆ

-dominujące uczucia i stany emocjonalne: nuda, apatia, obojętność,

-dziecko nie reaguje emocjonalne na różnego rodzaju doznania i wydarzenia, bo po prostu ich nie zauważa,

-ma trudności z odczytywaniem emocji wyrażanych przez inne osoby, nie zwraca uwagi na ton głosu czy wyraz twarzy,

-może nie reagować na reprymendę osoby dorosłej, ponieważ jej nie słyszy lub nie zauważa,

-trudności z przechodzeniem od stanu snu do czuwania- potrzebuje więcej czasu, aby się przebudzić, wymaga intensywniejszych bodźców,

POSZUKIWANIE STYMULACJI

-dominujące uczucia i stany emocjonalne: nadmierna ekscytacja, duże pobudzenie,

-duże trudności z hamowaniem reakcji- dla dziecka najważniejsze jest zaspokojenie swoich potrzeb sensorycznych,

-trudności z regulacją poziomu pobudzenia np. z wyciszeniem się po powrocie z głośnej przerwy, gdy dziecko powinno spokojnie usiąść w ławce i słuchać wykładu nauczyciela,

-trudności z kontrolą emocjonalna,

-wybuchy gniewu i ataki złości,

-zmniejszone poczucie lęku, co przyczynia się do angażowania się w zachowania ryzykowne,

Relacje społeczne

NADREAKTYWNOŚĆ

-wycofywanie się z kontaktów społecznych,

-nie utrzymywanie kontaktu wzrokowego,

-trudności z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami i osobami dorosłymi,

-unikanie pewnych osób ze względu na ich zapach, ubiór, sposób zachowania,

-unikanie zabaw wymagających bliskiego kontaktu fizycznego z drugą osobą,

-unikanie miejsc, w których jest dużo ludzi,

-zachowania agresywne jako reakcja na nadmierną lub niespodziewaną stymulację np. przypadkowe szturchnięcie,

PODREAKTYWNOŚĆ

-ograniczone interakcje społeczne wynikające z braku zainteresowania nawiązywaniem relacji społecznych,

-bierność i brak inicjatywy w kontaktach z rówieśnikami i innymi osobami,

-niezauważanie drobnych niuansów, niedopowiedzeń czy mowy ciała, co utrudnia utrzymanie prawidłowych relacji z innymi lub może prowadzić do nieporozumień,

POSZUKIWANIE STYMULACJI

-trudności z respektowaniem przestrzeni i granicy osobistej drugiej osoby- podchodzenie zbyt blisko, dotykanie nawet obcych osób,

-inwazyjny i natarczywy charakter relacji,

-zachowania agresywne wynikające z potrzeby dostarczania sobie stymulacji- wpadanie na inne osoby, szturchanie ich, popychanie,

-nie przestrzeganie zasad obowiązujących w grupie społecznej,

Organizacja własnego zachowania i najbliższego otoczenia

NADREAKTYWNOŚĆ

-duża potrzeba niezmienności zarówno w zachowaniu jak i otoczeniu,

-trudności z tolerowaniem wszelkiego rodzaju zmian w planie dnia,

-perfekcjonizm, przywiązanie do rutyny oraz zachowania o charakterze kompulsywnym jako sposób radzenia sobie z poczuciem zagrożenia,

-duża potrzeba kontroli swojego otoczenia,

-angażowanie się w zachowania autostymulacyjne w celu odcięcia się od niechcianej stymulacji,

-nadmierne pobudzenie psychoruchowe,

PODREAKTYWNOŚĆ

-trudności z kończeniem wykonywanych zadań,

-trudności z samodzielnym inicjowaniem działań,

-brak wewnętrznej motywacji do wykonywania zadań czy wypełniania obowiązków,

-wolne tempo wykonywania różnego rodzaju aktywności,

-problemy z wykonywaniem sekwencji aktywności,

-zapominanie o obowiązkach czy pracy domowej,

-trudności z utrzymaniem porządku w swoich rzeczach (dziecko np. nie zauważa, że w pokoju jest brudno),

-angażowanie się w zachowania autostymulacyjne w celu utrzymania odpowiedniego poziomu pobudzenia,

POSZUKIWANIE STYMULACJI

-problemy z organizowaniem aktywności w sposób efektywny i adekwatny do okoliczności (wybiegnięcie na zewnątrz w piżamie),

-problemy z wykonywaniem sekwencji czynności,

-aktywność dziecka nie zawsze ma charakter celowy, jego zachowanie  często jest chaotyczne i niezorganizowane,

-tak samo chaotyczne i niezorganizowane jest otoczenie dziecka- które ma trudności z utrzymaniem porządku w swoich rzeczach i często je gubi,

Zabawa i organizacja czasu wolnego

NADREAKTYWNOŚĆ

-duże poczucie kontroli w zabawie- nieumiejętność dostosowywania się do potrzeb innych dzieci podczas zabawy,

-unikanie zabaw wymagających kontaktu fizycznego z drugą osobą lub dostarczających dużej ilości wrażeń sensorycznych,

-unikanie zabaw w grupie dzieci,

-preferowanie zabaw z dorosłymi niż z dziećmi (dorośli są bardziej przewidywalni),

-zabawy o charakterze stereotypowym, według określonego schematu,

PODREAKTYWNOŚĆ

-brak inicjatywy w czasie zabawy,

-preferowanie zabaw „siedzących”, biernych, nie wymagających aktywności fizycznej,

-ograniczony repertuar zainteresowań

-Kiedy dziecko angażuje się w jakąś zabawę czy aktywność zatraca się w niej- nie zwraca uwagi na to, że jest głodne, nie słyszy wołania na obiad,

POSZUKIWANIE STYMULACJI

-nieumiejętność stosowania się do reguł w czasie zabawy,

-narzucanie innym swoich pomysłów, natarczywość

-preferowanie zabaw ruchowych, dostarczających dużej ilości stymulacji,

-preferowanie zabaw wymagających kontaktu fizycznego z innymi dziećmi,

-nieumiejętność czekania na swoją kolej.

 

Bibliografia: kwartalnik Integracja Sensoryczna nr 3/2017                 Opracowanie: Małgorzata Ząbik

Autor: Anna Czaja

                                   

       

ROK SZKOLNY 2017/2018

ADHD CZY ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ?

Problemy dzieci zmagających się z ADHD

Choć dzieci zmagające się z nadmierną pobudliwością i trudnościami spowodowanymi zaburzeniami koncentracji uwagi funkcjonowały zawsze, to szczegółowe badania na ten temat zaczęto prowadzić dopiero kilkadziesiąt lat temu(lata 70-te) i w zasadzie trwają do tej pory. W miarę postępów medycyny, farmakologii, a także dzięki nowym koncepcjom w psychologii i pedagogice poszerzają się możliwości niesienia pomocy osobom dotkniętym tym zaburzeniem.

W świetle najnowszych badań, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi to najprawdopodobniej deficyt funkcji hamujących i kontrolnych ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyną tego zaburzenia są dysfunkcje na poziomie genetycznym(znane są przypadki, kiedy to zaburzenie występuje u kilku osób w rodzinie) lub neurobiologicznym(spowodowane mikro urazami OUN, stanami zapalnymi układu nerwowego, FAS lub nieprawidłowym poziomem neuroprzekaźników takich jak: dopamina, noradrenalina i serotonina).

Geneza ADHD sięga okresu prenatalnego, okołoporodowego lub wczesnodziecięcego, kiedy to z różnych przyczyn doszło do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.

Skoro ADHD ma podłoże genetyczne lub/i neurobiologiczne, sytuacja społeczna dziecka, choroby somatyczne i zaburzenia psychiczne, z którymi się boryka, reakcje alergiczne na niektóre pokarmy wywołują często objawy bardzo przypominające ADHD, ale nie są odpowiedzialne za powstanie tego zaburzenia(natomiast mogą nasilić objawy już istniejące).

W systemie klasyfikacyjnym Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego(DSM-IV) przyjmuje się następujące kryteria diagnostyczne zespołu ADHD:

Może wystąpić zespół objawów wymienionych albo w punkcie 1 albo 2:

1. Sześć lub więcej spośród niżej zamieszczonych symptomów deficytu uwagi występowało przez okres co najmniej sześciu miesięcy w stopniu, który wskazuje na nieprzystosowanie społeczne i jest to niewspółmierne do poziomu rozwojowego jednostki:
    
   Deficyt uwagi :

• Często nie jest w stanie zwrócić większej uwagi na szczegóły lub popełnia błędy, świadczące o bezmyślności w działalności szkolnej, pracy lub przy wykonywaniu innych zajęć
• Często wykazuje trudności w skupieniu uwagi na zadaniach o charakterze pracy lub podczas zabawy
• Często wydaje się nie słuchać tego, co się bezpośrednio do niego mówi
• Często nie stosuje się do wskazówek oraz nie jest w stanie dokończyć rozpoczętej pracy, wypełniać obowiązków w szkole lub w miejscu pracy(nie jest to wynikiem zachowania  buntowniczo-opozycyjnego, ani nie jest spowodowane niemożnością zrozumienia wskazówek)
• Często ma trudności z organizacją i planowaniem działań
• Często unika, nie lubi lub jest niechętny do podejmowania zadań, przedsięwzięć, które wymagają wydłużonego wysiłku umysłowego(jak np. praca domowa)
• Często gubi przedmioty, rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub czynności( zabawki, przybory szkolne, ołówki, kredki, książki lub narzędzia).
• Często łatwo rozprasza się zewnętrznym bodźcem.
• Często zapomina, co ma zrobić w danym dniu.
   
  2. Sześć lub więcej spośród niżej zamieszczonych symptomów nadruchliwości impulsywności występowało przez okres przynajmniej sześciu miesięcy w stopniu, który wskazuje na nieprzystosowanie społeczne i jest to nieadekwatne do poziomu rozwojowego jednostki:
  Nadruchliwość :

• Często nerwowo porusza, bębni palcami lub stopami i wierci się w miejscu siedzenia
• Często opuszcza zajmowane miejsce w klasie lub w innych sytuacjach, w których wymagane jest pozostanie na miejscu.
• Często biega po klasie i wchodzi na różne przedmioty, w sytuacjach, w których jest to niestosowne.
• Często wykazuje trudności w spokojnym i cichym zachowywaniu się podczas zabaw lub w czasie wolnym.
• Często ,,jest w biegu" lub zachowuje się jakby było ,, napędzane motorem".
• Często za dużo mówi, jest gadułą.
   
  Impulsywność:

• Często za szybko odpowiada, nie słuchając do końca pytania.
• Często ma trudności w  oczekiwaniu na swoją kolej( np. przy wydawaniu posiłków).
• Często wtrąca się do rozmowy prowadzonej przez inne osoby lub przeszkadza innym w pracy, w  zabawie.

Objawy ADHD, które wyglądają podobnie do zaburzeń integracji sensorycznej

Specjaliści niosący pomoc dzieciom z różnego typu problemami rozwojowymi dostrzegli, że u dzieci zmagających się z ADHD występują objawy bardzo podobne do tych, które są charakterystyczne dla zaburzeń integracji sensorycznej. W poniższej tabeli prezentuję objawy, które mogą wystąpić zarówno w przypadku nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jak i zaburzeń integracji sensorycznej.

Objawy zaburzeń w poszczególnych sferach

Sfera motoryczna

nadmierna aktywność w zakresie motoryki dużej : bieganie i chodzenie w sytuacjach, gdy wymaga jest pozycja siedząca nadmierne ruchy globalne : machanie rękami w sytuacji, która tego nie wymaga wykonywanie ruchów bezcelowych (bazgranie, obgryzanie ołówków/paznokci itp) ruchy mimowolne zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej trudności w wykonywaniu ruchów precyzyjnych w czasie codziennych czynności związanych, np. z samoobsługą reakcje ruchowe nieadekwatne na bodziec obronność dotykowa

Sfera emocjonalno-społeczna

częste konflikty i sprzeczki z rówieśnikami kłopoty z przestrzeganiem reguł panujących w społeczności szkolnej, domu reagowanie agresją na sytuacje błahe, impulsywność roztargnienie niska samoocena lęki niecierpliwość (trudności w czekaniu na swoją kolei) zmienne nastroje, labilność emocjonalna poszukiwanie silnych wrażeń i doznań mocno pobudzających skłonność do brawury i niebezpiecznych/ryzykownych zachowań kłopoty w relacjach z rówieśnikami (niszczenie cudzej pracy, wyrywanie zabawek) brak wytrwałości w zabawach

Sfera poznawcza

zaburzenia koncentracji uwagi trudności w doprowadzeniu czynności do końca zajmowanie się nieistotnymi drobiazgami trudności z zapamiętywaniem poleceń złożonych problemy z organizacją pracy (rozpoczynanie kilku zadań jednocześnie, niekończenie pracy) odkładanie na później ważnych zadań kłopoty z rozpoczęciem wykonania pracy duża męczliwość podczas pracy intelektualnej brak precyzji

Sfera mowy i komunikacji

nadmierny krzyk w sytuacji nieadekwatnej do potrzeb trudności ze zrozumieniem poleceń złożonych kłopoty ze zrozumieniem przekazu niewerbalnego kłopot z formułowaniem dłuższych wypowiedzi niepohamowana potrzeba rozmowy w sytuacji, gdy nie panują do tego odpowiednie warunki (podczas trwania lekcji)

 

Okazuje się, że objawy, które w literaturze opisywane są jako charakterystyczne dla ADHD są w znacznej części tożsame z tymi, które towarzyszą zaburzeniom integracji sensorycznej. Co zatem łączy oba problemy? W obu przypadkach źródłem kłopotów może być uszkodzenie układu nerwowego, które powstaje w okresie prenatalnym, perinatalnym lub postnatalnym. Iloraz inteligencji tych dzieci nie odbiega od normy i są one w stanie podjąć naukę szkolną. Zmagają sie z licznymi problemami i należą często do grupy dzieci o specyficznych potrzebach edukacyjnych. Borykają się z trudnościami w nauce szkolnej, które są pokłosiem między innymi kłopotów z :

-koncentracją uwagi(marzycielstwo, trudności w długotrwałym skupieniu uwagi, łatwość rozpraszania się)

-koordynacją wzrokowo-ruchową(niezdarność, słaba świadomość swojego ciała)

-zachowaniem(impulsywność, reakcje zbyt gwałtowne, niestabilność emocjonalna)

-motoryką małą i dużą(powolność, nadruchliwość).

Dzieci z obu grup mają kłopoty w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, gdyż nie zawsze reagują adekwatnie na bodźce, ich zachowania są często nierozumiane przez rówieśników i nauczycieli. Bywają labilne emocjonalnie, co jest odczytywane jako niedostateczna dojrzałość emocjonalna.

Czy to ADHD czy zaburzenia SI, a może jedno i drugie?

Terapeuci i psychologowie zauważają, że zdarzają się przypadki zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci ze zdiagnozowanym ADHD. Zdarza się także, że część dzieci bywa pochopnie diagnozowana pod kątem ADHD, a w rzeczywistości zmagają się z zaburzeniami integracji sensorycznej, które przejawiają się nadmierną aktywnością, niepokojem ruchowym i deficytami uwagi.

Dlaczego nie trudno o pomyłkę? Otóż objawy zaburzeń regulacji związane z przetwarzaniem bodźców sensorycznych mogą być niemal identyczne, jak w przypadku ADHD.

Terapia dzieci zmagających się z ADHD lub/i zaburzeniami integracji sensorycznej

Dzieci zmagające się z ADHD albo zaburzeniem związanym z przetwarzaniem bodźców sensorycznych o typie impulsywnym(ewentualnie jednym i drugim) często przejawiają zapotrzebowanie na silne wrażenia w zakresie czucia głębokiego(gwałtowny, impulsywny kontakt fizyczny z drugim człowiekiem, potrzeba mocnego przytulania, itp.). Ponadto intensywne poszukiwanie doznań sensorycznych prowadzą u nich do silnego pobudzenia emocjonalnego przejawiającego się nadmierną aktywnością słowną i ruchową, a także trudnościami w nawiązywaniu prawidłowych relacji społecznych.

Zatem warto wobec nich zastosować terapię z wykorzystaniem Metody Integracji Sensorycznej.

Podczas zajęć wykorzystuje się w znacznym stopniu ćwiczenia dostarczające wrażeń systemowi przedsionkowemu i proprioceptywnemu. W przypadku dzieci z ADHD przedsionek jest szczególnie ważny. Przydatne są przy tym obciążające kamizelki, Masaż Willbarger, piłki terapeutyczne, ćwiczenia związane z naciskiem na mięśnie, ćwiczenia wymagające intensywnego wysiłku fizycznego. Dzięki tego typu terapii dziecko ma szansę zwiększyć  kontrolę nad swoim ciałem, ale także myślami. Staje się bardziej świadome problemu, a co za tym idzie lepiej radzi sobie z regulowaniem doznań sensorycznych. Ma możliwość  nauczenia się efektywnego i bezpiecznego funkcjonowania w środowisku bodźców zmysłowych(hałas, bodźce wzrokowe i dotykowe) i kontrolowania swoich reakcji na nie( zmniejsza się jego nadwrażliwość). Terapia dostarczająca wrażeń  z zakresu czucia głębokiego wpływa na regulację poziomu neurotransmiterów, co zwykle skutkuje mniejszą potrzebą ruchu. Niepożądane zachowania powoli ulegają wyciszaniu, dziecko staje się coraz mniej zdezorganizowane.

Podsumowanie

W każdej sytuacji, gdy dziecko boryka się z problemami(zwłaszcza tak złożonymi jak ADHD i zaburzenia SI) ważna jest współpraca terapeuty z nauczycielami i rodziną. Wszyscy, którzy się nim zajmują powinni nie tylko wiedzieć, jakie są zalecenia terapeutyczne, ale także muszą realizować je w praktyce. Odpowiednia komunikacja, wzajemne zrozumienie i życzliwość, a także skoordynowanie działań diagnostycznych i terapeutycznych daje większą szansę niesienia pomocy dziecku i jego bliskim.

 

                                                                                                                   Opracowanie : Małgorzata Ząbik

Bibliografia : Integracja Sensoryczna nr 1/2015

Autor : Anna Mikler-Chwastek

NADWRAŻLIWOŚĆ JAMY USTNEJ U DZIECI Z ZABURZENIAMI W ROZWOJU

Jednym z przejawów nieprawidłowej pracy systemu dotykowego jest nadwrażliwość dotykowa. Dzieci z tym rozpoznaniem mają tendencję do emocjonalnego reagowania na wszystkie bodźce dotykowe. Reagują nie tylko na bodźce aktualnie działające, ale również antycypują dotyk. Dlatego tak wiele z nich manifestuje problemy behawioralne: impulsywność, agresja. Większość doznań dotykowych, w przypadku nadwrażliwości jest związana z dyskomfortem fizycznym i psychicznym.

Nadwrażliwość dotykowa może dotyczyć jamy ustnej i wówczas mówimy o nadwrażliwości oralnej lub nadwrażliwości śluzówek. Wiele dzieci z zaburzeniami w rozwoju wykazuje właśnie taką formę deficytu dotykowego.

Nadwrażliwość oralna sprzyja powstawaniu nieprawidłowych odruchów, zwiększa częstotliwość pojawiania się odruchu wymiotnego, uniemożliwia prawidłową higienę jamy ustnej, ogranicza w znaczącym stopniu repertuar żywieniowy dziecka, co z kolei prowadzi do pogłębiania się….nadwrażliwości oralnej.

Przykładowe objawy nadwrażliwości oralnej:

• Ma odruch wymiotny podczas spożywania posiłków
• Nie pije napojów gazowanych
• Protestuje podczas mycia twarzy
• Unika pokarmów o określonej konsystencji, fakturze
• Gryzie twarde przedmioty np. szew bluzy ,zabawki, itp.
• Ma problemy(miało) z ssaniem żuciem, gryzieniem
• Protestuje podczas mycia zębów
• Łatwo się zadławia
• Nie jest w stanie skorzystać z porady dentystycznej, ortodontycznej
• Odmawia spożywania pokarmów( co w sytuacji skrajnej prowadzi do odwodnienia).

Podstawowym błędem w korygowaniu nadwrażliwości oralnej jest ograniczanie doznań dotykowych w obrębie jamy ustnej, czyli zaniechanie wszystkich działań związanych z dostarczaniem zróżnicowanych bodźców dotykowych, a więc np.: podawanie pokarmów miksowanych, rezygnacja z higieny jamy ustnej, nie dotykanie dziecka do budzi. Takie działa opiekunów dziecka wyłącznie nasilają problem.

            Ważną kwestią jest świadomość, że trening karmienia jest intensywnym i niezbędnym bodźcowaniem sfery oralnej oraz stymuluje rozwój artykulacji. Dzieci pozbawione doświadczeń związanych z konsystencją, fakturą, temperaturą posiłku, które nie miały możliwości żucia i gryzienia pokarmu mają mniejsze szanse na opanowanie mowy.

            Komplementarna dieta żywieniowa(pokarmy twarde, miękkie, surowe, gotowane, kwaśne, słodkie, słone itd.) jest dostarczaniem optymalnej ilości bodźców dotykowych, smakowych i węchowych niezbędnych do kształtowanie się sprawności języka, warg, podniebienia oraz sposobem na zwiększenie tolerancji bodźców dotykowych(oralnych). Brak doświadczeń pokarmowych nasila cechy nadwrażliwości oralnej!!!

Higiena jamy ustnej jest nie tylko niezbędna każdemu człowiekowi(bolące zęby i dziąsła mogą być powodem niechęci do jedzenia dziecka i wzmagać cechy nadwrażliwości oralnej), ale jest także rodzajem stymulacji jamy ustnej.

Częstym problemem jest także niejako wyręczanie dziecka w przyjmowaniu pokarmu czyli wlewanie/wkładanie zawartości łyżki do ust bez współpracy  dziecka. Sporo dzieci z zaburzeniami  w rozwoju ma problem z mięśniem okrężnym warg. W związku z tym trudno im zewrzeć wargi i ściągnąć pokarm z łyżki. Wielu opiekunów nie czekając na "wargową" odpowiedź dziecka samodzielnie opróżnia łyżkę dodatkowo odchylając w tył jego głowę. Takie praktyki są nie tylko antyrozwojowe, ale przede wszystkim niebezpieczne dla zdrowia a czasem i życia dziecka, ponieważ grożą zadławieniem się. Nieprzyjemne wrażenia, jakie przeżywa dziecko w takiej sytuacji jeszcze bardziej potęgują niechęć do jedzenia.

Można sobie wyobrazić, że w takiej sytuacji prawdopodobieństwo pojawienia się głosek wargowych "p" czy "b" może być utrudnione a czasem wręcz niemożliwe.

W przypadku wielu dzieci z zaburzeniami w rozwoju dodatkowymi utrudnieniami w prowadzeniu treningów odwrażliwiania śluzówek są :

- słaba kontrola ustawienia głowy utrudniająca utrzymanie pozycji siedzącej

- słabe umiejętności żucia i połykania

- ograniczenie ruchomości języka np. na skutek spastyczności

- słaba koordynacja ruchowa języka i warg.

Terapia nadwrażliwości oralnej to strategia małych kroków. Ważne jest stopniowanie rodzaju i natężenia bodźców. Dominującą formą pomocy dziecku przy nadwrażliwości oralnej jest masaż. Pamiętajmy, że wykonujemy go zawsze w pozycji bezpiecznej dla dziecka, stale utrzymujemy kontakt wzrokowy, uprzedzamy oraz opisujemy (w prostych słowach) to, co robimy.

Sposoby interwencji :

• masaż ciała z pominięciem szyi i głowy jako przygotowanie dziecka do stymulacji dotykowej
•  masaż okolic głowy (szyja, barki) - głaskanie, rozciąganie i ściąganie skóry, poklepywanie
•  masaż głowy - głaskanie, klepanie, ugniatanie, ostukiwanie
• masaż twarzy (kolejno : policzki, skronie, broda, okolice ust) - głaskanie, ugniatanie, opukiwanie, pukanie, poszczypywanie, rozcieranie, rozciąganie okolic warg, obrysowywanie warg palcem, kostką lodu, dotykanie zimnymi/ciepłymi butelkami, szczoteczką do zębów, szczoteczką do masażu dziąseł
•  masaż twarzy według koncepcji Shantali
• masaż według koncepcji Castillo - Moralesa
• masaż wnętrza jamy ustnej - wargi, dziąsła, podniebienie, język, policzki, zęby; masaż można wykonać najmniejszym palcem albo przy użyciu szczoteczki silikonowej, szczoteczki z miękkiego włosia, szczoteczki do zębów.

Dodatkowo w eliminowaniu nadwrażliwości oralnej można zastosować :

• stymulację termiczną (dotykanie zewnętrznej i wewnętrznej części buzi naprzemiennie zimną i ciepłą łyżeczką, wpryskiwanie naprzemiennie zimnej i ciepłej wody)
• stymulację wibracyjną - punktowy masażer wibracyjny, elektryczna szczoteczka do zębów
• stymulację fakturową - dotykanie twarzy : pędzlem, futerkiem, kolczastą piłeczką, piórkiem, folią itp.
• trening węchowy (podawanie pojemniczków zapachowych np. wanilia, cytryna, ocet, lawenda itp.)
• podawanie twardych przekąsek ( marchew, skórka od chleba).
   

Bardzo przydatne w terapii nadwrażliwości oralnej są klasyczne, logopedyczne ćwiczenia języka, warg oraz ćwiczenia oddechowe. Ćwiczenia te (zawierające się w ramach tzw. praksji oralnych) wymagają aktywnego udziału dziecka, rozumienia i spełniania poleceń. Powinny być prowadzone w formie zabawy np. przed lustrem.

 

Oto niektóre z nich :

• wysuwanie języka i poruszanie nim
• zlizywanie z warg, podniebienia, zębów : kremu czekoladowego, miodu itp.
• dotykanie językiem zębów (liczenie)
• odklejanie językiem z podniebienia np. ryżu dmuchanego, opłatka itp.
• oblizywanie warg
• żucie gumy
• picie płynów przez słomkę
• robienie „burzy” w szklance wody przy użyciu słomki
• cmokanie
• kląskanie
• zaciskanie zębów
• wysuwanie żuchwy
• bańki mydlane
• gaszenie świeczki
• chrapanie
• przenoszenie przy użyciu słomki np. papierowych rybek do stawu itp.

Należy pamiętać, że regularne i prawidłowe spożywanie rozmaitych(pod względem konsystencji, temperatury, faktury)posiłków oraz utrzymywanie prawidłowej higieny jamy ustnej(mycie zębów, kontrole dentystyczne) są najlepszym treningiem mięśniowym, przeciwdziałaniem nadwrażliwości oralnej oraz wstępem do pracy logopedycznej.

 

 

                                                                                                      OPRACOWANIE: Małgorzata Ząbik

 

BIBLIOGRAFIA: INTEGRACJA SENSORYCZNA NR3/2008

AUTOR: Marta Wiśniewska

PROBLEMY ZE SNEM. JAK POMÓC RODZICOM W WYCISZENIU DZIECKA-PERSPEKTYWA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ.

 

  Sen to czas na regenerację, odpoczynek i wzrost. Niemowlę śpi około 22 godzin na dobę, dwulatek około 14, a dzieci powyżej trzech lat 10-12 godzin. Dorosły człowiek potrzebuje zazwyczaj około 8-10 godzin snu.

  Wyspane dziecko jest pogodne, radosne, chętne do zabawy i nauki. Jednak spanie, a raczej kładzenie się spać nie jest ulubionym zajęciem dzieci. W wielu domach czas usypiania pociechy trwa wiele godzin.

  Tymczasem jak się okazuje, zasypianie jest rodzajem wyuczonego zachowania, którego po prostu można się …..nauczyć.

  W nauce wszystkiego trzeba dbać o reguły. Zasypianie nie jest wyjątkiem. Konsekwencja i cierpliwość rodziców to złote zasady opanowywania różnych umiejętności przez dziecko.

  Oto kilka sposobów:

• Zajęcia w ciągu dnia-dziecko chętniej pójdzie spać, jeśli jest zmęczone. Należy więc zadbać o jego zróżnicowaną aktywność zwłaszcza fizyczną(pobyt na świeżym powietrzu, zabawy ruchowe). Warto także pamiętać o tym, że zbyt dużo atrakcji może utrudnić zaśnięcie.
• Bez szaleństw-Do snu trzeba dziecko przygotować. Nie wskazane jest oglądanie przed snem telewizji, granie w gry komputerowe czy emocjonujące zabawy.
• Nastój snu-Należy zadbać o nastrój usypiania: wyłączyć telewizor, radio, włączyć nocną lampkę, włączyć muzykę(np. kołysanki na sen, szum fal itp.). Warto pamiętać o temperaturze powietrza w pokoju(optimum to około 18-20 stopni), wywietrzeniu pokoju.
• Przytul mnie-Przytulanka pomaga odgonić koszmary. Z nią dziecko czuje się bezpiecznie.
• Kolacja-Ostatni posiłek dnia powinien być spożywany około godziny 19(dotyczy to 3, jak i 12 latka).Jego formuła winna być lekka np. banan, ciepłe mleko.
• Pomasuj moje ciało-Kojący masaż uspokaja, relaksuje, daje poczucie bliskości i bezpieczeństwa.
• Poczytaj mi mamo, poczytaj mi tato-Czytanie bajek przed snem to czas niezwykle ważny. Ta chwila umacnia więzi rodzinne, pozwala na wyciszenie i przygotowanie się do snu.
• Regularność zasypiania-Od początku dziecko powinno wiedzieć, że istnieje stała pora kładzenia się spać np. po wieczorynce. Stała pora snu dziecka stwarza mu ramy bezpieczeństwa i porządkuje życie rodzinne.

 

 Zdarza się często, że małe dzieci potrzebują wyciszenia w ciągu dnia lub właśnie przed snem. Warto wówczas sprawdzić skuteczność różnych niestandardowych technik uspokajania dziecka. Oto kilkanaście propozycji:

• Delikatnie kołysz dziecko w pozycji leżącej
• Przemawiaj do dziecka łagodnym głosem
• Odwróć  głowę-czasami kontakt wzrokowy może być dla dziecka zbyt dużą stymulacją
• Weź dziecko na ręce, przytul je , kołysz
• Zmień pozycję dziecka
• Zrób mu przerwę-zostaw je na chwilę samo
• Połóż dłoń na jego klatce piersiowej i delikatnie poklepuj
• Postaraj się, aby otoczenie wokół dziecka miało względnie stały i przewidywalny charakter
• Śpiewaj mu do ucha
• Sprawdź czy ubranie nie krępuje ciała i ruchów
• Rytmicznie głaszcz dziecko po głowie, za uszami
• Ogranicz stymulację wzrokową, słuchową, społeczną
• Opatul dziecko kocykiem-ręce blisko ciała(naleśnik)
• Sprawdź czy dyskomfort dziecka nie jest związany z fakturą ubranka, pościeli, zapachem proszku do prania itp.

 

                                                                 Opracowanie: Małgorzata Ząbik

 

 Bibliografia: Kwartalnik ”Integracja Sensoryczna” nr3/2012

   Autor:         Marta Wiśniewska

                                         

                                                                                                                

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI?

Każdy z nas jest inny, niektórzy mają inne rysy twarzy inni mówią inaczej przyciągając naszą uwagę. Gdy spotykamy osoby z widoczną niepełnosprawnością często odrywamy wzrok, boimy się interakcji społecznej. Takie zachowania obserwują nasze dzieci, jak zatem rozmawiać z dziećmi na temat niepełnosprawności aby nauczyć ich prawidłowego wzorca zachowania?

Musimy traktować niepełnosprawność jako sprawę normalną społecznie stosując zasadę „Inny nie znaczy gorszy.” Nie każda niepełnoprawność jest taka sama niektórzy są niepełnosprawni fizycznie, umysłowo inni zaś mają zaburzenia ze spektrum autyzmu lub afazję, której nie widać w pierwszym kontakcie. 

Naszą postawą bądźmy wzorem do naśladowania dla naszych dzieci. Uczmy je tolerancji i poszanowania dla drugiej osoby. Starajmy się w jak najlepszy sposób odpowiedzieć na nurtujące je pytania. Nauka w klasie integracyjnej przebywanie z uczniami posiadającymi orzeczenie o specjalnych potrzebach edukacyjnych może być początkowo trudne dla nich samych. Obserwowanie na co dzień pewnych niezrozumiałych zachowań niepełnosprawnych rówieśników jak. np.  potrzeby posiadania licznych przerw w zadaniach podczas lekcji, wolniejsze tempo pracy, problemy z nadwrażliwością słuchową i w związku z tym złe funkcjonowanie na przerwach, potrzeba wyjścia z klasy z drugim nauczycielem, pomoc nauczyciela-pedagoga w codziennym funkcjonowaniu na zajęciach lekcyjnych czy w społeczności klasowej, problemy w nawiązywaniu relacji społecznych a nawet zwykłych codziennych kontaktów jak przywitanie się.

Dużo tłumaczmy i rozmawiajmy z dziećmi o niespotykanych zachowaniach, starajmy się być cierpliwymi.

Polecamy pozycje książkowe, które być może będą inspiracją do rozmów z Waszymi dziećmi.

 

    To ilustrowane opowiadanie, którego bohaterem jest chłopiec z Zespołem Aspergera. Książkę tę można wykorzystywać zarówno do pracy z klasą, jak i w trakcie indywidulanych rozmów.

 

  Książka ta uczy i bawi. Dziecko czytając tę opowieść, patrzy na świat z perspektywy chłopca odmiennego od innych. Próbuje go poznać, zrozumieć, polubić, a przede wszytskim dowiaduje się, że ludzie różnią się między sobą i należy to uszanować, bo każdy z nas jest wartościowy.

 

   To książka o niepełnosprawności widziana oczami dzieci. Jest to zbiór historii małych bohaterów, którzy na codzień borykają się z różnymi niepełnosprawnościami, małymi i dużymi radościami, smutkami, a także stereotypami na swój temat. To książka, która w niezwykły sposób przełamuje  tematy tabu i pomaga zrozumieć, co czuje i jak widzi świat osoba niepełnosprawna.

 

 

"Bajki bez barier" to seria książek o różnych niepełnosprawnościach. Opowiadania przestawione są w kilku tomach, każdy dotyczy innej niepełnosprawności. Poniżej przestawiamy Państwu nasze propozycje do wykorzystania.

 

 

                                                                                                                                                                                                       

_________________________________________________________________________________________________________         

                                                                     Rok Szkolny 2016/2017

Domowe zabawy z zakresu metody integracji

 sensoryczno- motorycznej

 

Drogi Rodzicu!

Oto kilka pomysłów na domowe zabawy, które pomogą Ci stymulować rozwój Twojego Dziecka.

 

1. Piłka rehabilitacyjna :

- potocz piłkę do dziecka, pozwól, żeby je odepchnęło do Ciebie;

- posadź dziecko na piłce i przechylaj dziecko na boki, do tyłu, do przodu

- połóż dziecko na piłce na brzuchu, przetocz je do przodu, zachęcając, żeby odepchnęło się rękoma;

2. Pudełeczka :  

- zgromadź różne pudełka(po kremach, lekarstwach, kosmetykach);

- pozwól dziecku pomanipulować nimi, pokaż jak się otwierają i zamykają;

- umieść w jednym pudełku, np. kolorowy kamyczek, małą zabawkę i zachęć dziecko do odkręcenia zakrętki;

3."Dotykaczki":

-zgromadź różnorodne faktury, np .frotte, futerko, szczoteczka do paznokci, gąbki, myjki, druciaki kuchenne, welur, zamsz, skóra, drewniany klocek, kolczaste piłeczki

-pozwól dziecku  samodzielnie poznawać kolejne ,,dotykaczki'', zwracaj uwagę na które z nich reaguje zadowoleniem, a które sprawiają mu dyskomfort

-masuj ręce, ciało dziecka akceptowanymi przez niego ,,dotykaczkami''.

4. Małe kolorowe piłki i woreczki z grochem/ryżem/fasolą:

-wrzucajcie piłki/woreczki do pudełka, do hula-hop

-zmieniaj rozmiar i fakturę piłek/woreczków

-rzucajcie w różnych pozycjach i z różnych odległości

5. Fakturowe ścieżki:

-zgromadź 3-4 niepotrzebne powłoczki od małych poduszek(tzw. jaśków)

-wypełnij powłoczki np. ryżem, grochem, kasztanami, guzikami itp.

-spacerujcie razem(na początku w butach, skarpetkach, a na końcu gołymi stopami) po ścieżce fakturowej

-upewnij się, że ścieżka znajduje się na bezpiecznym podłożu i dziecko nie poślizgnie się(najlepiej ułóż ścieżkę na dywanie).

6. Tor przeszkód :

-zgromadź wałki, poduszki, obręcze, krzesła, pochylnie itp. i zbuduj tor przeszkód

-pokaż dziecku, w jaki sposób można go pokonać

-pokonaj tor przeszkód z dzieckiem.

7.,,Dźwiękotki" :

-zgromadź pojemniczki schowane w jajkach niespodziankach

-nasyp do każdego z nich różne materiały: ziarenka ryżu, ziarenka grochu, tic-taki, monety, garstkę cukru

-wygrywajcie na ,,dźwiękotkach'' muzykę

-zwróć uwagę dziecka na wydobywające się dźwięki.

8. Drążek, tata i mama :

- przygotuj gładki, drewniany drążek, np. kij od miotły lub szczotki

-dwie dorosłe osoby klękają naprzeciwko siebie, tak aby dziecko mogło zawisnąć, pobujać się na drążku.

9. Balon :

-zgromadź kilka balonów w różnych kolorach, w różnych rozmiarach i w różnych kształtach

-bawcie się nimi swobodnie, odbijajcie do siebie

- zawieś balon/balony pod sufitem i odbijajcie go/je

-wypełnij balony kilkoma ziarenkami ryżu, drobnej fasoli i odbijajcie je; zwróć dziecku uwagę na dźwięk balonów.

10. Malowanie palcami :

-przygotuj płynne farby w miseczkach(farby mogą być różnej konsystencji, temperaturze), duży arkusz papieru, fartuszek

-zachęć dziecko do malowania palcami.

11.Masażyki:

-ułóż samodzielnie lub skorzystaj z gotowych rymowanek, wierszyków,

-masuj ciało dziecka zgodnie z kolejnymi wersami rymowanek, np. żeby było nam wesoło masujemy buzię w koło.

12.”Suchy basen”, czyli basen z piłkami:

-wykonaj samodzielnie-kup basen dmuchany i worek kolorowych piłek

-pozwól dziecku na samodzielne eksperymenty w basenie

-ukryj dziecko pod piłkami, odszukaj je po chwili

-zanurkujcie razem w basenie

-szukajcie takich samych piłek

-rzucajcie piłkami do celu

-pomasuj piłkami ciało dziecka

-zrelaksujcie się: posłuchajcie muzyki, bajki- samograjki lub poczytajcie książeczkę.

 

 

                                                                                                                        OPRACOWANIE: Małgorzata Ząbik

 

 

Bibliografia: kwartalnik „Integracja Sensoryczna”nr3/2012

Autor: Marta Wiśniewska

 

 

Polecana literatura dla Rodziców z zakresu Integracji Sensorycznej

 

1.„Integracja sensoryczna na co dzień”

Autorzy: M. Borkowska, K. Wagh (wraz z płytą CD)

Przedstawione są podstawowe informacje o funkcjonowaniu naszych zmysłów, ich dojrzewaniu i procesie integracji oraz proste ćwiczenia, które z powodzeniem można wykonywać, opiekując się dzieckiem w domu. Polecam ćwiczenia rytmiczne, ze śpiewem lub muzyką.

2.„Od ćwiczenia do myślenia”

Autorzy: K. Bayer, E. Cieplińska ( z płytą CD)

Ćwiczenia z zakresu Gimnastyki Mózgu. Do książki została dołączona płyta CD, na której są piosenki i zabawy muzyczne wraz z instruktażem, które można wykorzystać podczas zajęć. Książka zawiera również materiały do wydruku.

3.„Nie-zgrane dziecko”. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego-diagnoza i postępowanie.

Autor: C. Stock Kranowitz

Opisane są problemy związane z planowaniem motorycznym, wrażliwością dotykową, systemem przedsionkowo-proprioceptywnym. Ciekawe są pomysły mające na celu pomóc dziecku i nastolatkowi w radzeniu sobie z wyzwaniami w rodzinie, wśród rówieśników i w szkole. Autorka pomaga rodzicom zrozumieć, jakiego rodzaju pomoc jest potrzebna oraz jak taką pomoc uzyskać.

4.„Uczę się przez ruch”. Program terapii dla dzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną.

Autorzy: M. Kuleczka-Raszewska, D.Markowska.

To bogaty w ćwiczenia i zabawy terapeutyczne program mający na celu poprawę funkcjonowania dziecka w obszarze funkcji ruchowych i percepcji. Zaproponowane zadania dają nauczycielowi czy terapeucie swobodę wyboru i umożliwiają dostosowanie się do potrzeb każdego dziecka.

 

5.„Uczenie się przez zmysły”. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej”.

Autor: Violet F. Maas

Książka wyjaśnia, jak przebiega prawidłowe i jak może ulegać zakłóceniom      ” uczenie się przez zmysły”.